گلدن لایف

 

مکانیسم هضم و جذب غذا

هضم فرآیند تجزیه مکانیکی و آنزیمی غذا به موادی برای جذب در جریان خون است. این غذا حاوی سه درشت مغذی است که قبل از جذب نیاز به هضم دارند: چربی، کربوهیدرات و پروتئین. از طریق فرآیند هضم، این درشت مغذی‌ها به مولکول‌هایی تجزیه می‌شوند که می‌توانند از سلول روده عبور کرده و برای استفاده در بدن وارد جریان خون شوند. 
هضم مکانیکی شامل تجزیه فیزیکی مواد غذایی به ذرات کوچک‌تر برای هضم شیمیایی مؤثرتر است. نقش هضم شیمیایی این است که ساختار مولکولی ترکیبات بلعیده ‌شده توسط آنزیم‌های گوارشی را به شکلی قابل ‌جذب در جریان خون تخریب کند. هضم مؤثر هردوی این فرآیندها را شامل می‌شود و نقص در هضم مکانیکی یا هضم شیمیایی می‌تواند منجر به کمبودهای تغذیه‌ای و آسیب‌های گوارشی شود.
از طریق دستگاه گوارش، مواد مغذی، مواد معدنی، ویتامین‌ها و مایعات وارد بدن می‌شود. لیپیدها (چربی‌ها)، پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌های پیچیده عمدتاً در روده‌ی کوچک به واحدهای کوچک و قابل ‌جذب (هضم شده) تجزیه می‌شوند. پس از آن محصولات گوارشی شامل ویتامین‌ها، مواد معدنی و آب که از مخاط عبور کرده و وارد لنف یا خون می‌شوند.

هضم درشت مغذی‌های اصلی غذا یک فرآیند منظم است که شامل فعالیت تعداد زیادی از آنزیم‌های گوارشی است. آنزیم‌های غدد بزاقی و زبانی کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها را هضم می‌کنند، آنزیم‌های معده پروتئین‌ها را هضم می‌کنند و آنزیم‌های غدد برون‌ریز پانکراس کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، لیپیدها، RNA و DNA را هضم می‌کنند. سلول‌های مخاطی روده کوچک را انتروسیت می‌گویند که حاشیه‌ای دارند که از پرز‌های متعددی تشکیل ‌شده که سطح آن‌ها را پوشانده است. این پرز سرشار از آنزیم است. غشاهای سلول‌های مخاطی حاوی آنزیم‌های گلیکوپروتئینی هستند که کربوهیدرات‌ها و پپتیدها را هیدرولیز می‌کنند. عملکرد آنزیم‌ها توسط اسید هیدروکلریک (HCl) که توسط معده ترشح می‌شود و صفرا از کبد تقویت می‌شود.

هضم غذا از کجا شروع می‌شود؟

هضم در حفره دهان، معده و روده کوچک اتفاق می‌افتد. علاوه بر این، هضم به ترشحات اندام‌های گوارشی که نقش کمکی دارند مانند پانکراس، کبد و کیسه صفرا نیز نیاز دارد. حفره دهان، معده و روده کوچک به ‌عنوان سه بخش گوارشی مجزا با محیط‌های شیمیایی متفاوت عمل می‌کنند. حفره دهان عملکردهای مکانیکی قابل ‌توجهی برای گوارش و هضم شیمیایی جزئی را در pH بین 7/6 و 7 فراهم می‌کند. حفره دهان نیاز به جدا شدن از محیط اسیدی معده با pH 8/0-5/3 دارد. به ‌این ‌ترتیب، آنزیم‌هایی مانند آلفا آمیلاز که توسط غدد بزاقی در حفره دهان و همچنین توسط لوزالمعده ترشح می‌شود، نمی‌توانند در معده کار کنند و بنابراین هضم کربوهیدرات‌ها در معده انجام نمی‌شود. با این‌حال، در معده، هضم قابل توجهی از پروتئین‌ها به پلی پپتیدها و الیگوپپتیدها با عمل پپسین انجام می‌شود که در pH 3-2 بهینه عمل می‌کند.
هضم جزئی لیپیدها با عمل لیپاز معده ترشح‌ شده توسط سلول‌های اصلی در معده اتفاق می‌افتد. نکته مهم این است که این محیط اسیدی معده نیز توسط دریچه انتهایی معده از محیط ابتدایی روده کوچک جدا می‌شود. این کار باعث ایجاد محیطی می‌شود که در آن آنزیم‌های گوارشی تولیدشده توسط پانکراس و دوازدهه می‌توانند درpH 7-6 به ‌طور مطلوب عمل کنند. این عملکردهای گوارشی جداگانه و درعین‌حال هماهنگ برای توانایی بدن برای جذب و استفاده از مواد مغذی ضروری هستند. نقص در هر جنبه‌ای از این فرآیند می‌تواند منجر به سوء جذب و سوءتغذیه در میان سایر آسیب‌شناسی‌های دستگاه گوارش شود.

چه عواملی باعث اختلال هضم غذا می‌شود؟

نقص در هر جنبه‌ای از هضم می‌تواند منجر به علائم ناراحت‌کننده گوارشی و ناتوانی در جذب برخی مواد مغذی شود. در زیر به چندین نقص گوارشی پرداخته می‌شود.
عدم تحمل لاکتوز ناشی از نقص یا کمبود لاکتاز است و می‌تواند منجر به نفخ، اسهال و ناتوانی در به دست آوردن گلوکز و گالاکتوز از لاکتوز شود. درمان می‌تواند شامل اجتناب از مصرف محصولات لبنی باشد که حاوی مقادیر قابل‌توجهی لاکتوز هستند. در این مورد، ممکن است مکمل کلسیم لازم باشد. علاوه بر این، قرص بتا-گالاکتوزیداز (لاکتاز) به ‌عنوان مکمل برای افرادی که عدم تحمل لاکتوز دارند مفید است.
سندرم شوگرن یک بیماری خود ایمنی است که غدد بزاقی و اشکی را از بین می‌برد. بدون تولید بزاق، بیمار دچار خشکی دهان می‌شود. کمبود بزاق باعث اشکال در بلع و صحبت کردن، پوسیدگی دندان و بوی بد دهان می‌شود.
ایلئوس  وضعیتی است که در آن حرکات طبیعی دستگاه گوارش به دلیل جراحی شکم یا استفاده از آنتی کولینرژیک ها مهار می‌شود. در هر دو مورد، حرکات مهار می‌شود و مانع حرکت و هضم مکانیکی غذا از طریق دستگاه گوارش می‌شود.
بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD)، زمانی رخ می‌دهد که اسید معده به‌طور مکرر به مری برمی‌گردد. این ریفلاکس اسید می‌تواند پوشش مری را تحریک کند. بسیاری از افراد هرازگاهی رفلاکس اسید را تجربه می‌کنند.

اختلال های هضم غذا و راهکارهای درمانی 

تجویز آنتی‌اسیدها را برای تسکین سوزش سر دل خفیف و سایر علائم، مسدودکننده‌های H2 مانند رانیتیدین و مهارکننده‌های پمپ پروتون مانند امپرازول، کنترل وزن، سیگار نکشیدن، با زاویه بیشتر از 45 درجه خوابیدن، دراز نکشیدن بعد از غذا، کامل و آرام جویدن غذا، کاهش مصرف انواع ادویه‌ها. در ادامه به برخی از رایج ترین بیماری های اختلال غذا و روش های درمانی آن می پردازیم؛ 

بیماری سلیاک

بیماری سلیاک، وضعیتی است که در آن سیستم ایمنی بدن هنگام خوردن گلوتن به بافت‌های خود حمله می‌کند و به روده باریک آسیب می‌رساند، بنابراین فرد قادر به دریافت مواد مغذی نیست. بیماری سلیاک می‌تواند علائم مختلفی ازجمله اسهال، درد شکم و نفخ شکم ایجاد کند. تنها راه درمان بیماری سلیاک داشتن یک رژیم غذایی بدون گلوتن است، یعنی اجتناب از تمام غذاهای حاوی گلوتن. برای اکثر افراد، پیروی از این رژیم باعث توقف علائم، بهبود آسیب روده و جلوگیری از آسیب بیشتر می‌شود.

 

سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)

سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، یک اختلال شایع است که روده بزرگ را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علائم و نشانه‌ها عبارت‌اند از گرفتگی عضلات، درد شکم، نفخ، گاز، اسهال یا یبوست یا هر دو. IBS یک بیماری مزمن است که برای درمان، مدیریت طولانی‌مدت و رژیم حذفی زیر نظر متخصص تغذیه نیاز است. درمان دارویی IBS بر تسکین علائم التهابی تمرکز دارد تا بتوانید تا حد امکان طبیعی زندگی کنید. داروهای تائید شده برای افراد خاص مبتلابه IBS عبارت‌اند از: آلوسترون (Lotronex) – الوکسادولین- ریفاکسیمین (Xifaxan) - لوبی پروستون، Linaclotide. مکمل یاری پروبیوتیک‌ها هم می‌تواند مفید باشد.

 

بیماری التهابی روده (IBD)

بیماری التهابی روده (IBD)، اصطلاحی است که عمدتاً برای توصیف 2 بیماری استفاده می‌شود: کولیت اولسراتیو و بیماری کرون. کولیت اولسراتیو و بیماری کرون شرایط طولانی‌مدتی هستند که با التهاب روده همراه هستند. کولیت اولسراتیو فقط روده بزرگ را درگیر می‌کند. مکمل یاری ویتامین D و امگا 3 می‌تواند مفید باشد. منابع فیبری که به‌خوبی تحمل می‌شوند عبارت‌اند از سبزی‌های پخته‌شده نرم، میوه پخته ‌شده، و نشاسته‌هایی مانند غلات پخته‌ شده و نودل گندم کامل. داروهای ضدالتهاب اغلب اولین قدم در درمان بیماری التهابی روده هستند. داروهای ضدالتهاب شامل کورتیکواستروئیدهاست.

سندرم زولینگر-الیسون

سندرم زولینگر-الیسون وضعیتی است که در آن گاسترین (هورمون محرک ترشح اسید معده) بیش ‌از حد تولید می‌کند که منجر به تحریک بیش ‌از حد سلول‌های جداری معده و تولید بیش ‌از حد اسید هیدروکلریک می‌شود. این می‌تواند منجر به زخم شدن پوشش داخلی دستگاه گوارش، و ناراحتی شدید گوارشی شود. درمان شامل داروهای مهارکننده‌های پمپ پروتون مانند امپرازول، آنتاگونیست‌های گیرنده H2 مانند رانیتیدین و حذف تومور است.

 

سیستیک فیبروزیس

سیستیک فیبروزیس، جدای از عوارض تنفسی، عواقبی برای دستگاه گوارش نیز دارد. در سیستیک فیبروزیس، کانال کلرید CFTR معیوب است. این کانال در لوزالمعده برای انتقال کلرید به مجاری پانکراس مهم است. این امر باعث می‌شود ترشحات لوزالمعده کمتر چسبناک باشد و اجازه عبور آن‌ها به دوازدهه می‌دهد. اگر این کانال کلرید CFTR معیوب باشد، مانند مورد سیستیک فیبروزیس، ترشحات پانکراس به ‌شدت چسبناک شده و مجاری پانکراس را مسدود می‌کند که این نه ‌تنها از هضم پروتئین‌ها، چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها در مجرای روده کوچک جلوگیری می‌کند، بلکه باعث فعال شدن زودهنگام آنزیم‌های گوارشی پانکراس در لوزالمعده می‌شود و باعث هضم خودکار و پانکراتیت (التهاب پانکراس) می‌شود. ناتوانی در هضم چربی‌ها می‌تواند منجر به استئاتوره (دفع مدفوع چرب) و کمبود ویتامین‌های محلول در چربی شود. بیماران مبتلا به نارسایی پانکراس ثانویه به سیستیک فیبروزیس یا علل دیگر می‌توانند از مکمل‌های خوراکی آنزیم پانکراس برای کمک به هضم استفاده کنند.

 

سنگ کیسه صفرا

سنگ کیسه صفرا، ذرات جامد شده صفرا هستند که می‌توانند مجرای صفراوی را مسدود کنند. این منجر به ناتوانی صفرا در ورود به دوازدهه می‌شود و به ‌این ‌ترتیب چربی‌ها امولسیون نمی‌شوند. لیپاز پانکراس نمی‌تواند به تری‌گلیسیرید دسترسی پیدا کند و چربی‌ها هضم نشده باقی می‌مانند. این همچنین منجر به استئاتوره (دفع مدفوع چرب) می‌شود و می‌تواند منجر به کمبود ویتامین‌های محلول در چربی شود. درمان اغلب شامل برداشتن کیسه صفرا یا کوله سیستکتومی است.

 

دیورتیکولوز

دیورتیکولوز، شرایط گوارشی مرتبطی هستند که روده بزرگ را تحت تأثیر قرار می‌دهند. علل رایج‌ترین تئوری پذیرفته‌شده برای تشکیل دیورتیکولوز مربوط به فشار بالا در داخل روده بزرگ است که باعث می‌شود نواحی ضعیف دیواره روده بزرگ بیرون زده و کیسه‌ها را تشکیل دهند. رژیم غذایی کم فیبر و مصرف زیاد گوشت قرمز نیز ممکن است در ایجاد آن نقش داشته باشد. دیورتیکولیت را معمولاً می‌توان با آنتی‌بیوتیک‌هایی که توسط پزشک عمومی تجویز می‌شود، درمان کرد.

راهکارهایی برای هضم بهتر غذا

رژیم غذایی متعادل

غذاهای غنی از فیبر، ازجمله میوه‌ها، سبزی‌ها، حبوبات و غلات کامل، به حرکت سریع‌ تر غذا در سیستم گوارش کمک می‌کنند. آن‌ها همچنین از یبوست جلوگیری می‌کنند، باکتری‌های روده را تغذیه می‌کنند و به کاهش وزن کمک می‌کنند.
گوشت، به‌ویژه گوشت قرمز، سخت هضم می‌شود، بنابراین باید به مقدار کم‌ مصرف شود.
غذاهای فرآوری شده و فست فودها اغلب سرشار از چربی هستند و هضم آن‌ها را دشوار می‌کند. آن‌ها همچنین سرشار از قند هستند که ممکن است تعادل باکتری‌ها را در روده بر هم بزند.
این نوع غذاها همچنین حاوی مواد افزودنی هستند که می‌تواند باعث ناراحتی معده در برخی افراد شود و سلامت شما را به خطر بیاندازد.

مصرف آب کافی

نوشیدن آب کافی و سایر مایعات، مانند چای و آبمیوه، می‌تواند از یبوست جلوگیری کرده و غذا را در سیستم گوارشی حرکت دهد.

مصرف پروبیوتیک‌ها

پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که با کاهش رشد باکتری‌های مضر در روده به حفظ تعادل باکتری‌ها در بدن کمک می‌کنند. غذاهای زیر سرشار از پروبیوتیک هستند: ماست طبیعی، کفیر، کلم ترش، سبزی‌های تخمیر شده. پروبیوتیک ها به شکل مکمل نیز موجود هستند.
مطمئن شوید که غذاهای غنی از فیبر و پری‌بیوتیک را برای تغذیه پروبیوتیک هایی که مصرف می‌کنید و همچنین باکتری‌های سالم موجود در روده بزرگ را مصرف کنید.

فعالیت بدنی منظم

ورزش روزانه برای دستگاه گوارش مفید است. پیاده‌روی آرام بعد از غذا نفخ، گاز و یبوست را کاهش می‌دهد.

مدیریت استرس

استرس می‌تواند هضم را کند و به علائمی مانند سوزش سر دل، گرفتگی عضلات و نفخ کمک کند. برای کاهش سطح استرس، مدیتیشن، تمرینات تنفس عمیق و یوگا انجام دهید. حتی چند نفس عمیق ساده قبل از غذا خوردن می‌تواند کمک‌کننده باشد. همچنین داشتن خواب کافی هر شب برای کاهش استرس و کمک به هضم غذا بسیار مهم است.
مکمل‌های آنزیم‌های گوارشی ( FODMATE)
افراد مبتلا به اسید معده پایین، استرس مزمن، افراد مبتلا به عدم تحمل غذایی و بیماری‌های گوارشی مصرف مکمل‌های حاوی آنزیم‌های گوارشی برای آنها می‌تواند مفید باشد.

 

مکمل‌های گیاهی برای هضم غذا

 

• شیرین‌بیان : درمان معمول برای التهاب، شامل NSAIDs (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی) و استروئیدی عوارض و کمبودهای زیادی را نشان داده‌اند. با در نظر گرفتن این شرایط، شیرین‌بیان به دلیل اینکه تأثیر جزئی بر عملکرد فیزیولوژیک ارگانیسم دارد، عمل غیراختصاصی داشته و بدون ایجاد حالت پاتولوژیک اثرات درمانی دارد، بدین ترتیب یک انتخاب عالی در درمان زخم‌های پپتیک (عفونت هلیکوباکتر پیلوری)، سوءهاضمه هست.
• گل ختمی : ریشه گیاه ختمی اثرات ضد درد و کاهنده درد داشته و مطالعات اخیر نیز اثرات ضد درد، ضدالتهاب، ضد میکروبی، ضدویروسی، تنظیم‌کننده سیستم ایمنی، آنتی‌ اکسیدان، ملین و ضد کرامپ های روده را به اثبات رسانده‌اند.
• رازیانه : به‌عنوان ملین در درمان اختلالات خفیف گوارشی (محرک حرکات گوارش) بکار می‌رود. در دوزهای بالاتر اثر ضد اسپاسم دارد.
• زنجبیل : تحریک تولید اسیدهای صفراوی در کبد و ترشح آن‌ها به مجرای صفراوی - کاهش زمان عبور غذا از معده و تخلیه سریع معده - تحریک فعالیت آنزیم‌های لیپاز پانکراس، آمیلاز و پروتئازها (تریپسین، کموتریپسین و کربوکسی پپتیداز) - تحریک ترشح بزاق= تسهیل بلع – افزایش سطح جذب روده‌ای.
• نعناع فلفلی : ضدالتهاب – ضد درد - ریلکس شدن عضلات صاف دستگاه گوارش – کاهش علائم سندروم روده تحریک‌پذیر.