گلدن لایف

نفخ شکم چیست؟

گاز درون دستگاه گوارش ما عمدتاً از نیتروژن و اکسیژن تشکیل‌شده است. هنگامی‌که غذا را هضم می‌کنیم، گاز، عمدتاً به شکل هیدروژن، متان و دی‌اکسید کربن آزاد می‌شود.
با تجمع گاز، بدن ممکن است نیاز داشته باشد که آن را از طریق دهان، آروغ زدن یا عبور باد از مجرای مقعدی دفع کند.
نفخ شکم یک فرآیند بیولوژیکی طبیعی است و چیزی است که همه به‌طور منظم تجربه می‌کنند. برخی افراد تنها چند بار در روز، برخی دیگر بسیار بیشتر، اما گفته می‌شود که میانگین آن حدود 5 تا 15 بار در روز است.

علت ایجاد نفخ شکم چیست؟

هنگامی‌که غذا، آب یا بزاق را می‌بلعید، مقدار کمی هوا را نیز می‌بلعید که در دستگاه گوارش جمع می‌شود. هنگام هضم غذا، گازها نیز می‌توانند ایجاد شوند. بدن باید از شر این تجمع خلاص شود.
گاهی اوقات ممکن است متوجه نشوید زیرا بیشتر گازها بی‌بو هستند و اغلب در مقادیر کم منتشر می‌شوند. نفخ معمولاً فقط در صورتی بوی بدی دارد که حاوی گازهایی مانند گوگرد باشد. بااین‌حال، مهم است که به خاطر داشته باشید این طبیعی است که گازی که از آن عبور می‌کنید گاهی اوقات کمی بو می‌دهد.
نفخ بیش‌ازحد می‌تواند ناشی از بلعیدن هوای بیشتر از حد معمول یا خوردن غذاهایی باشد که هضم آن دشوار است. همچنین می‌تواند مربوط به یک مشکل اساسی سلامتی باشد که بر سیستم گوارشی تأثیر می‌گذارد، مانند سوءهاضمه مکرر یا سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS).

چه زمانی برای درمان نفخ باید به پزشک مراجعه کرد؟

هیچ دستورالعمل پزشکی برای تعیین فراوانی یا حجم طبیعی نفخ وجود ندارد. احتمالاً خود فرد بهترین فرد برای ارزیابی علائم خود هست.
اگر نفخ معده دردسرساز است – به‌عنوان‌مثال، اگر مکرراً گاز بدبو دفع می‌کنید، به پزشک عمومی خود مراجعه کنید.
همچنین در صورت مشاهده علائم اضافی، مانند:

• درد و نفخ مداوم شکم
• دوره‌های مکرر اسهال یا یبوست
• کاهش وزن غیرقابل توضیح
• بی‌اختیاری روده
• خون در مدفوع 
• علائم عفونت، مانند درجه حرارت بالا، استفراغ، لرز، درد مفاصل و درد عضلانی

این علائم می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل سلامت جدی‌تر باشد و ممکن است نیاز به بررسی داشته باشد، مانند آزمایش خون یا مدفوع برای جستجوی عفونت.
برخی از غذاها باعث ایجاد گاز بیشتر می‌شوند
غذاهایی که باعث نفخ شکم می‌شوند معمولاً دارای پلی ساکاریدهای خاصی هستند، به‌ویژه الیگوساکاریدها مانند اینولین. اینولین متعلق به دسته‌ای از فیبرهای غذایی است که به نام فروکتان ها شناخته می‌شوند.
نمونه‌هایی از غذاهایی که می‌توانند نفخ را بدتر کنند عبارت‌اند از:

• سبزی‌هایی مانند کنگر فرنگی، کلم بروکلی، تره‌فرنگی، گل‌کلم، کلم، سیر، پیاز، لوبیا، کلم بروکسل و شلغم
• غلات، مانند گندم یا جو
• حبوبات، ازجمله لوبیا و عدس
• محصولات لبنی
• مخمر در محصولات پخته‌شده، مانند نان
• بادام‌هندی

 چرا برخی از غذاها باعث ایجاد گاز (نفخ) بیشتر می‌شوند؟

لوبیا: هضم کربوهیدرات‌های پیچیده موجود در لوبیا برای انسان دشوار است. آن‌ها توسط میکروارگانیسم‌های موجود در روده به نام فلور روده هضم می‌شوند که متان تولید می‌کنند. هنگامی‌که کربوهیدرات‌های پیچیده به روده تحتانی می‌رسند، باکتری‌ها از آن‌ها تغذیه می‌کنند و گاز تولید می‌کنند.
عدم تحمل لاکتوز: هنگامی‌که افراد از مواد غذایی حاوی لاکتوز مانند شیر و فاقد آنزیم برای تجزیه آن استفاده می‌کنند، باکتری‌ها از لاکتوز تغذیه می‌کنند. در برخی افراد، این مقدار زیادی گاز تولید می‌کند.
بیماری سلیاک: عدم تحمل پروتئین گلوتن به این معنی است که برخی افراد هنگام مصرف جو، گندم و چاودار دچار نفخ بیش‌ازحد می‌شوند.
شیرین‌کننده‌های مصنوعی: سوربیتول و مانیتول در آب‌نبات‌ها، آدامس‌ها و غذاهای شیرین بدون قند یافت می‌شوند. برخی افراد با مصرف این مواد دچار اسهال، گاز یا هر دو می‌شوند.
مکمل‌های فیبر: اضافه کردن سریع این مکمل‌ها به رژیم غذایی می‌تواند باعث نفخ شکم شود، به‌خصوص اگر حاوی پسیلیوم باشد.
نوشیدنی‌های گازدار: نوشیدنی‌های گازدار و آبجو ممکن است باعث تجمع گاز در دستگاه روده شوند.
شرایطی که می‌تواند نفخ را بدتر کند
بیماری‌های زمینه‌ای: برخی از بیماری‌های مزمن می‌توانند باعث نفخ معده شوند، به‌عنوان‌مثال، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو یا دیورتیکولیت. برخی از انواع سرطان می‌توانند منجر به انسداد در روده (التهاب روده) شوند. 
مشکلات کیسه صفرا: سنگ کیسه صفرا و کوله سیستیت می‌تواند باعث ایجاد گاز اضافی شود.

یبوست: مدفوع می‌تواند دفع گاز اضافی را دشوارتر کند و درنتیجه تجمع و ناراحتی بیشتری ایجاد کند.
گاستروانتریت و سایر عفونت‌های روده‌ای: عفونت ویروسی، باکتریایی یا انگلی دستگاه گوارش یا مسمومیت غذایی می‌تواند باعث تجمع گاز شود. به‌عنوان‌مثال می‌توان به عفونت اشریشیا کلی (E. coli)، آمیبیازیس و ژیاردیازیس اشاره کرد.
آنتی‌بیوتیک‌ها: می‌توانند فلور طبیعی روده یا فلور باکتریایی روده را بر هم بزنند و منجر به نفخ شکم شوند.
ملین‌ها: استفاده منظم و بیش‌ازحد از ملین‌ها می‌تواند خطر ابتلا به نفخ را افزایش دهد.
علل دیگر عبارت‌اند از بارداری، فتق، پانکراتیت، بیماری هیرشپرونگ، سندرم پیش از قاعدگی، اندومتریوز و غیره.

رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری از نفخ شکم (مواد غذایی ضد نفخ)

نفخ شکم را می‌توان با نخوردن غذاهایی که به‌احتمال‌زیاد باعث ایجاد آن می‌شوند، مانند غذاهایی که حاوی سطوح بالای کربوهیدرات هستند که قابل‌جذب نیستند، جلوگیری کرد.
غذاهای حاوی کربوهیدرات که هضم آن‌ها راحت‌تر(هضم کننده غذا) است عبارت‌اند از:

• میوه هایی مانند ؛ موز - میوه‌های خانواده مرکبات – انگور – کاهو – برنج – ماست (افرادی که عدم تحمل لاکتوز دارند باید با یک متخصص تغذیه مشورت کنند)

خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر: اگر فرد در هرروز چهارتا شش وعده غذایی کوچک‌تر به‌جای سه وعده غذایی بزرگ بخورد، علائم اغلب بهبود می‌یابد. چای نعناع ممکن است کمک کند.

• آهسته غذا خوردن: هضم غذا از دهان شروع می‌شود، بنابراین غذا باید قبل از قورت دادن به‌طور کامل جویده شود.
• پرهیز از آدامس و نوشیدنی‌های گازدار: جویدن آدامس باعث می‌شود افراد هوای بیشتری را ببلعند. این می‌تواند نفخ را افزایش دهد.
• سیگار: سیگار باعث می‌شود افراد هوای بیشتری ببلعند و همچنین می‌تواند سیستم گوارشی را تحریک کند.
• انتخاب محصولات لبنی کم‌لاکتوز: حذف غذاهای حاوی لاکتوز بالا ممکن است علائم را بهبود بخشد.
• انتخاب حبوباتی که قبل از پختن تخمیر می‌شوند: این لوبیاها فیبر محلول کمتری دارند و محتوای غذایی بالاتری دارند و ممکن است نفخ را کاهش دهند.
• انجام ورزش: فعالیت باعث افزایش عملکرد و بهبود دستگاه گوارشی می‌شود و این می‌تواند به کاهش گاز و نفخ کمک کند.